Na zawał serca umiera średnio 15 tys. osób rocznie, a z osób które przeszły zawał i przeżyły – co piąty pacjent umiera w ciągu pierwszego roku po incydencie. Statystyki są przerażające, ale można zapobiegać takim sytuacjom. Co należy zrobić? Między innymi zastosować odpowiednio dobraną rehabilitację kardiologiczną.
Rehabilitacja po zawale – kiedy jest konieczna?
Uratowanie życia po zawale czy innych zdarzeniach sercowo-naczyniowych to dopiero początek dłuższej drogi. Aby zachować jakość życia i komfort funkcjonowania oraz powrócić do pełnej sprawności, konieczne jest wdrożenie rehabilitacji kardiologicznej. Proces ten jest potrzebny każdemu pacjentowi. By rozpocząć rehabilitację, konieczna jest ocena stabilności stanu pacjenta i wyrażenie zgody.
Cele rehabilitacji kardiologicznej
Główne cele rehabilitacji kardiologicznej to:
- zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym,
- poprawa jakości życia,
- poprawa funkcjonowania pacjentów,
- ograniczenie postępów choroby,
- zmniejszenie śmiertelności na skutek chorób układu krążenia,
- nauka samokontroli objawów i przebiegu choroby,
- poprawa stanu psychicznego i sytuacji społecznej,
- zmniejszenie zaburzeń związanych z chorobami współistniejącymi,
- utrzymanie aktywności zawodowej.
Trzy etapy rehabilitacji kardiologicznej
O możliwości przystąpienia pacjenta do każdego z etapów rehabilitacji decyduje lekarz. Pacjent ma wykonywane badanie codziennie przed rozpoczęciem ćwiczeń w szpitalu oraz w ośrodku lub oddziale dziennym, jeśli został zakwalifikowany do grupy wysokiego ryzyka powikłań.
Przed ustaleniem programu ćwiczeń fizjoterapeuta wykonuje ocenę funkcjonalną. Ocenę niektórych funkcji wykonuje się również każdorazowo przed rozpoczęciem ćwiczeń.
Wśród najpopularniejszych testów oceniających stan funkcjonalny należą:
- sześciominutowy test marszowy,
- próba wysiłkowa,
- test spiroergometryczny.
Po całościowej ocenie rozpoczyna się proces rehabilitacji kardiologicznej, który tak naprawdę trwa całe życie.
Etap pierwszy
Etap ten dotyczy okresu przebywania pacjenta w szpitalu. Nie ma sztywnych wytycznych, ile ten etap będzie trwać, gdyż zaczynamy go możliwie jak najwcześniej (nawet na sali intensywnego nadzoru), a kończymy w momencie wypisu chorego ze szpitala.
W tym okresie obowiązuje zasada stopniowego uruchamiania chorego. O tempie decyduje występowanie czynników ryzyka powikłań takich jak:
- niska frakcja wyrzutowa,
- objawy zastoinowej niewydolności serca,
- rozległe odcinkowe zaburzenia kurczliwości lewej komory,
- obecność dyskinezy lub tętniaka lewej komory,
- obecność skrzepliny w lewej komorze,
- przebyte zatrzymanie krążenia lub groźne komorowe zaburzenia rytmu serca w ostrym okresie choroby,
- przebyty w ostrym okresie wstrząs, obrzęk płuc, epizod zakrzepowo-zatorowy,
- zmiany w naczyniach wieńcowych,
- dolegliwości wieńcowe przy niewielkich wysiłkach fizycznych.
W pierwszym etapie wprowadzone zostają ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia relaksacyjne i powolne uruchamianie pacjenta – najpierw siadanie na łóżku, potem wstawanie i chodzenie przy łóżku.
W tym etapie wyróżnia się trzy modele postępowania – A1, A2 i B.
- MODEL A1 – trwa 4-7 dni, dla pacjentów z niestabilną chorobą wieńcową, po zawale serca bez uniesienia ST lub z uniesieniem, ale bez istotnego upośledzenia czynności lewej komory.
- MODEL A2 – trwa 7-10 dni, dla pacjentów po zawale serca z uniesieniem ST i z istotnym upośledzeniem czynności lewej komory.
- MODEL B – trwa ponad 10 dni, u pacjentów z powikłanym zawałem, ze znacznie upośledzoną czynnością lewej komory i objawami niewydolności serca.
Na koniec tego etapu, czyli przed wypisem ze szpitala, wykonuje się test wysiłkowy, aby ocenić wydolność i według wyniku zakwalifikować pacjenta do dalszej rehabilitacji. Test wysiłkowy jest wykonywany do umiarkowanego zmęczenia (13 punktów w skali Borga) lub do 70% maksymalnego tętna.
Drugi etap
Etap drugi powinien zacząć się do 14. doby po wypisie ze szpitala. Czas trwania tego etapu to 4-12 tygodni i może on być realizowany na oddziałach rehabilitacji kardiologicznej, w sanatoriach, kardiologicznych oddziałach uzdrowiskowych czy oddziałach dziennych.
W zależności od stopnia tolerancji wysiłku i czynników ryzyka powikłań, wybieramy model rehabilitacji – A, B, C lub D.
- MODEL A – przeznaczony jest dla pacjentów z małym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych, czyli pacjentów bez dysfunkcji lewej komory, bez niedokrwienia w EKG spoczynkowym, z prawidłową reakcją hemodynamiczną i po niepowikłanym zawale. Pacjenci w tej grupie muszą posiadać dobrą wydolność fizyczną powyżej 7 MET (100 W). Zalecane są im treningi wytrzymałościowe o typie ciągłym 3-5 razy w tygodniu, trwające po 60-90 minut, z intensywnością 60-80%. Dodatkowo 2-3 razy w tygodniu prowadzenie krótkich treningów oporowych po 2-3 serie ćwiczeń na sesję oraz ćwiczenia ogólnousprawniające prowadzone 5 razy w tygodniu.
- MODEL B – dotyczy pacjentów ze średnim ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Model ten dotyczy pacjentów z umiarkowaną dysfunkcją lewej komory oraz z niedokrwieniem pojawiającym się w trakcie wysiłku. Pacjenci Ci powinni mieć średnią lub dobrą wydolność fizyczną – między 5 a 7 MET (75-100W). Prowadzenie rehabilitacji w tym modelu opiera się o trening wytrzymałościowy ciągły lub interwałowy 3-5 razy w tygodniu. Intensywność tych treningów to 50-60% rezerwy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego.
- MODEL C – przeznaczony jest dla pacjentów ze średnim ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych (czyli pacjentów z umiarkowaną dysfunkcją lewej komory oraz z niedokrwieniem pojawiającym się w trakcie wysiłku), którzy wykazują się małą wydolnością fizyczną (3-5 MET) oraz dla pacjentów z dużym ryzykiem powikłań, ale z wydolnością dobrą – powyżej 6 MET. Model ten zakłada treningi wytrzymałościowe interwałowe 3-5 razy w tygodniu w przypadku pierwszej grupy pacjentów. Jeden trening powinien trwać 45 minut, a jego intensywność nie powinna przekraczać 40-50% rezerwy tętna lub 40-50% obciążenia maksymalnego. Osoby z grupy dużego ryzyka w tym modelu wykonują jedynie zestaw ćwiczeń ogólnousprawniających przez 5 dni w tygodniu.
- MODEL D – dotyczy dwóch grup pacjentów: ze średnim ryzykiem powikłań i bardzo małą wydolnością fizyczną (mniejszą niż 3 MET) oraz pacjentów z dużym ryzykiem i wydolnością poniżej 6 MET. Model D zakłada ćwiczenia dobrane indywidualnie do pacjenta, wykonywane 3-5 razy w tygodniu. Każda sesja trwa 30-45 minut, a ćwiczenia wykonywane są z intensywnością poniżej 20% rezerwy tętna lub mniej niż 15% wzrostu tętna spoczynkowego.
Trzeci etap
Etap trzeci trwa od zakończenia leczenia stacjonarnego już do końca życia pacjenta. Ten okres ma za zadanie:
- poprawę tolerancji wysiłku,
- podtrzymanie dotychczasowych efektów rehabilitacyjnych,
- zmniejszenie ryzyka ponownych zawałów.
W tym etapie niezwykle ważna jest regularna aktywność fizyczna, która nie powinna być obciążeniem. Podobnie jak w poprzednim etapie mamy cztery modele rehabilitacji – model A, B, C i D.
- MODEL A to treningi 3 razy w tygodniu po 45-60 minut. Zaleca się trening interwałowy, trening ciągły, ćwiczenia oporowe, gry zespołowe, marsz, jazdę na rowerze i pływanie.
- MODEL B to również 3 treningi w tygodniu, początkowo 30 minut i wydłużane stopniowo do 60 minut na sesję. Polecane aktywności to: trening interwałowy, zajęcia grupowe, marsz, pływanie i jazda na rowerze. Intensywność powinna być mniejsza niż w modelu A.
- MODEL C to 3 treningi w tygodniu po 30-45 minut. Zaleca się wykonywanie treningu interwałowego pod kontrolą EKG oraz ćwiczenia indywidualne i grupowe, ale o niewielkiej intensywności.
- MODEL D to ćwiczenia ustalane i przeprowadzane wyłącznie indywidualnie.
Niezależnie od modelu przedstawionego wyżej, pamiętać należy o regularnym ruchu na świeżym powietrzu. Zalecane są spacery, a najmniejsza dawka to 3 sesje w tygodniu po 30 minut.
Źródło tekstu: https://www.bardomed.pl/blog/porady-eksperta/rehabilitacja-po-zawale-serca-w-3-etapach/